حدود ۲۰۰ گونه متفاوت عقرب در سراسر جهان شناسایی شده اند، اما حدود ۲۰ گونه عقرب سمی محسوب می‌شوند و Mesobuthus Tamulus نوعی عقرب قرمز هندی است که کشنده‌ترین گونه عقرب‌ها شناسایی می‌شوند و میزان کشندگی این عقرب در ایالت‌های هند بین ۴۰ تا ۳۰ درصد تخمین زده می‌شود.

عقرب زرد كوچك (گادیم) از جمله مشهورترین عقرب ها در استان هرمزگان شناخته می شود كه دارای نیش كوچكی است که درد زیادیبه وجود نمی آورد به شکلی که گاه فرد حتی متوجه  عقرب گزیدگی نمی شود و به دلیل مراجعه نکردن به مركزهای درمانی علائم شدت پیدا می کند و گاهی این تاخیر منجر به مرگ فرد می شود.

عقرب ها  بند پایانی محسوب می شوند که به دلیل توسعه شهر نشینی در مناطق بایر و محیط زندگی این حیوان، مهمان ناخوانده شهرها شده اند.

عقرب گزیدگی با گرم شدن هوا در فصل بهار و تابستان، افزایش پیدا می کند، این موجود زنده و خطرناک در طول روز در نقاط پنهان منازل از جمله لابلای لباس ها، رختخواب  پنهان می شود و پس از تاریکی هوا از مخفیگاه خود خارج می شود و در این بین كودكان، افراد مسن، كشاورزان، كارگران و زنان خانه دار بیشتر در معرض خطر عقرب زدگی قرار می‌گیرند.

غلامرضا معصومی عضو هیئت علمی گروه طب اورژانس و گروه سلامت در بلایا و فوریت‌ها و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو مرکز تحقیقات سوانح و مصدومیت ها و مرکز تحقیقات مدیریت اورژانس دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، اقدامات لازم درباره افزایش خطر عقرب گزیدگی با افزایش دما و گشت و گذار مردم در دل طبیعت اظهار کرد: عقرب‌ها سم را در کیسه خود ذخیره و هنگام نیش زدن به بدن طعمه وارد می‌کنند، سم تعدادی از عقرب‌ها از نظر پزشکی خطرناک است و باعث بروز نشانه‌ها و عوارض متفاوتی در فرد گزیده شده می‌شوند.

عقربی که بی صدا جان می‌گیرد

وی با معرفی نوعی عقرب خطرناک و عوارض آن بیان کرد: عقرب گادیم یکی از انواع عقرب‌های خطرناک است و رنگ بدن آن زرد شفاف تا زرد کدر بوده و نوک انبرک‌های این عقرب قهوه‌ای مایل به قرمز است، این عقرب نیش بسیار کوچکی دارد که گزش آن درد زیادی ندارد و با وجود خطرناک بودن، در بسیاری از موارد با درد همراه نیست.

عضو مرکز تحقیقات سوانح و مصدومیت ها و مرکز تحقیقات مدیریت اورژانس دانشگاه علوم پزشکی ایران اظهار کرد: زهر این عقرب باعث نارسایی حاد کلیه می‌شود که بر سیستم عصبی مرکزی، اختلال عروقی و ایست قلبی تنفسی موثر است و در صورت درمان نشدن، خطر مرگ به همراه دارد.

علائم عقرب گزیدگی را بشناسید

عضو هیئت علمی گروه طب اورژانس و گروه سلامت در بلایا و فوریت‌ها و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران به عوارض ناشی از عقرب گزیدگی اشاره کرد و گفت: عوارض ناشی از عقرب گزیدگی با توجه به زمان نیش خوردن شب یا روز، نوع عقرب، سن و وزن بیمار، سن عقرب، محل گزیدگی، دفعات گزش و فاصله طول کشیده از زمان گزش تا مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی، متغیر است و می‌تواند از یک نقطه کوچک در محل گزش تا التهاب و قرمزی محل نیش، متفاوت و در صورتی که عقرب از نوع گادیم باشد، ممکن است تمام نسج زیر جلد را خراب کند و به صورت نسج خشک شده دیده شود.

معصومی ادامه داد: بیمار با نشانه‌هایی مانند قرمزی و برافروختگی صورت و چشم‌ها، استفراغ خونی، درد شکم در ناحیه معده، تاری دید، تب، سردرد، استفراغ شدید و بی‌قراری، افزایش بزاق دهان، خشکی دهان، تنگی مردمک چشم، لوچی (انحراف) چشم، تنگی نفس، برآمدگی شکم، بی‌اختیاری ادراری، اسپاسم (حنجره)، انقباض موضعی و تشنج به مراکز درمانی مراجعه کند.

اقدامات اورژانسی در زمان عقرب گزیدگی

عضو هیئت علمی گروه طب اورژانس و گروه سلامت در بلایا و فوریت‌ها و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به اقدامات لازم در زمان عقرب گزیدگی بیان کرد: آرام کردن فرد عقرب گزیده تا رساندن او به بیمارستان برای کند کردن روند جذب زهر، پایین‌تر قرار دادن عضو گزیده شده از سطح بدن فرد مانند آویزان کردن دست یا پا، بی حرکت کردن عضو گزیده شده به وسیله یک تخته چوب یا آتل از جمله اقدامات انجام شده در زمان عقرب گزیدگی است.

وی ادامه داد: سرد نگهداشتن محل نیش زده با کیسه آب سرد یا یخ و بستن محل عقرب گزیدگی، دست یا پا با یک تکه پارچه عریض، هرگز یخ را مستقیم روی پوست قرار ندهید، باید حدود ۲ تا ۳ سانتیمتر بالاتر از محل نیش باشد و محل را با یک تکه پارچه پهن ۵ سانتیمتری به آرامی ببندیم، به طوری که فشار نوار بسته شده زیاد نباشد و طوری بسته شود که یک انگشت به راحتی از زیر آن عبور کند.

عضو هیئت علمی گروه طب اورژانس و گروه سلامت در بلایا و فوریت‌ها و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران بیان کرد: بیشترین میزان گزش تصادفی در کودکان یا نوجوانانی که با پای برهنه یا دمپایی در کوچه یا حیاط خانه مشغول بازی هستند و افراد بزرگسالی که به هنگام غروب آفتاب یا اوایل شب در مناطق روستایی، در کنار دیوار‌های منازل مسکونی نشسته و با هم گفت و گو می‌کنند، به وجود می‌آید.

درمان عقرب گزیدگی چیست؟

معصومی با اشاره به روش درمان عقرب گزیدگی اظهار کرد: درمان در افراد عقرب گزیده حمایتی است و فرد معمولا باید در بیمارستان تحت نظر باشد و این درمان‌ها از کنترل علائم موضعی تا علائم سیستماتیک (عمومی) می‌توانند باشند که از جمله آن می توان به این اشاره کرد که در عقرب گزیدگی از یک آنتی هیستامین تا مواردی که ناچار به لوله گذاری داخل نای میشویم و اینکه از دستگاه تنفس مصنوعی برای کمک به بیمار ممکن است استفاده کنیم.

عضو هیئت علمی گروه طب اورژانس و گروه سلامت در بلایا و فوریت‌ها و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه سرم ضد عقرب علی رغم استفاده بسیار وسیعی که دارد، پشتوانه علمی ای ندارد و توصیه نمی‌شود، گفت: این درحالی است که نشان داده شده تزریق بار دوم و سوم این سرم باعث سندرم بیماری سرمی میشود، ولی در کشور ما با این سندرم به ندرت مواجه می‌شویم.

چه کنیم تا گرفتار نیش عقرب نشویم؟

معصومی با اشاره به اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از عقرب گزیدگی بیان کرد: دور ماندن از محل زندگی عقرب ها، نوسازی و بهسازی اماکن قدیمی، جمع‌آوری و دفع بهداشتی زباله، کنترل زیر کاشی، کفش، کنار فرش ها، لباس و محل استراحت و استفاده از تختخواب در محل‌های دارای رطوبت نزدیک انبار‌ها و مکان‌هایی که عقرب زیاد دیده شده، فرو نبردن دست در زیر سنگ‌ها و سوراخ‌های بدون دید و پرهیز از پابرهنه راه رفتن در محیط‌های باز به ویژه در هنگام شب از اقدامات لازم به منظور پیشگیری از عقرب گزیدگی است.